Museum Naturalis presenteert de rijkdom en diversiteit van de natuurlijke wereld. Over zes verdiepingen verdeeld ervaart de bezoeker hoe Nederland er in de prehistorie uitzag, hoe de evolutie-theorie ontdekt werd, hoe schuivende tektonische platen voor aardbevingen zorgen en hoe voortplanting werkt in het dieren- en mensenrijk. Zoals reclameborden op weg naar het museum al aangeven staat Naturalis ook bekend om haar imposante dinosaurusskeletten. De 18 meter hoge Camarasaurus en de 13 meter lange Tyrannosaurus Rex ‘Trix’ zijn imposante publiekstrekkers.
Bij ons bezoek vallen twee dingen op. Allereerst springt in het oog hoe veel nieuwe mediavormen aanwezig zijn. Multimediale, immersive media zijn overal aanwezig. Je kan met VR-brillen bestuiving meemaken vanuit het perspectief van de bij, je kan in de ‘Rexperience’ tijdreizen naar de tijd van de dinosaurussen (om vervolgens neer te storten en maar ternauwernood aan de inslag van een komeet te ontsnappen), hoppend op een skippybal die aangesloten is op een scherm kan je strijden om als zaadcel als eerste bij de eicel te komen.
Ten tweede valt op hoe er niet alleen geïnformeerd wordt over, maar ook betekenis gegeven wordt aan natuur. Er wordt herinnerd aan het belang van bio-diversiteit, aan de innige wederzijdse afhankelijkheid van het leven in ecosystemen. En, er wordt aan zingeving gedaan rondom de dood.
Op de zesde verdieping van het museum staat de tentoonstelling ‘Dood’, hier wordt informatie gegeven over wat er gebeurt met het lichaam als het sterft, hoe er sprake is van een cyclus van leven en dood waarin organische materie opgenomen wordt. En er wordt explicit gerefereerd aan zingevingsvragen die onze stoffelijke sterfelijkheid opleveren. Dat begint al bij de ingang van de tentoonstelling die vormgegeven is als een doolhof. Het bord bij de ingang stelt: ‘welkom in het doolhof van de dood. Aan al het leven komt een einde. Of niet? Wel is duidelijk: we kunnen niet zonder dood. Dood geeft ruimte aan leven’. Hier wordt al gelijk geopend dat het een open vraag is of het leven eindig is, en dat er een betekenis te ontlenen valt aan de dood. Het benadrukken van het belang en de betekenis van de dood keert telkens terug in het Doolhof. Neem bijvoorbeeld de volgende installatie.
In het halfdonker van de tentoonstellingsruimte kan je je hand leggen op een interactief scherm. Het contact met het scherm zet een animatie in beweging. Er verschijnt een tekst die de bezoeker uitlegt dat je bestaat uit ontelbare deeltjes. Er ontstaat een explosie van leven, ons wordt uitgelegd wat belangrijkste deeltjes zijn waaruit al het leven opgebouwd is (stikstof, koolstof, waterstof, zuurstof). Sterven komt neer op het herschikken van deeltjes en jouw deeltjes worden weer onderdeel van iets nieuws. Dit is, zo stelt deze installatie, niet alleen een biologisch, stoffelijk feit, er gaat ook een vorm van troost van uit: ‘wat je ook wordt, je bent oneindig.’ Wanneer de bezoeker zo staat, met de hand op een scherm waaromheen betoverende animaties ons doordringen van een circulaire eeuwigheid, lijkt er niet alleen een informerende maar ook een zingevende werking uit te gaan.
Dit gevoel wordt nog versterkt wanneer je aan het einde van de tentoonstelling een smalle opening doorgaat en je in een open ruimte terechtkomt. Aan alle kanten omringd door een projectiescherm staat de bezoeker plotseling in een rustgevend natuurlandschap. Vogelgeluiden en ruisende wind versterken het gevoel ondergedompeld te zijn in een weide. Een soundscape met uitgerekte, aanzwellende tonen geven het geheel zowel iets rustgevends als majestueus. Op het beeld verschijnen en verdwijnen planten, vogels, konijnen, regendruppels en laaghangende wolken die openbreken en een stralende blauwe lucht tonen. Langzaam veranderen de seizoenen. Van lente naar zomer, herfst en winter en weer naar lente, de bezoeker bevindt zich in een cyclus van leven. De projectie om de bezoeker heen, het geluid en de verder lege ruimte dragen allemaal bij aan een rustgevende, meditatieve ervaring. Zo wordt de tentoonstelling over de dood afgesloten.
Het laat zien hoe Museum Naturalis niet alleen voorlichting en informatie geeft over belangrijke zaken in het leven, maar de bezoeker wordt ook gestimuleerd om stil te staan bij de betekenisvragen die daaruit opkomen. Op allerhande manieren worden zintuigen aangesproken, en wordt zo de natuurhistorische informatie voorzien van emotionele, zintuigelijke betekenis. Het natuurhistorische museum is al lang niet meer een plek waar op afstandelijke manier informatie overgedragen wordt, het is een multimediale plek waarin ook aan zingeving gedaan wordt. Het gebruikt daarbij technieken die uit de entertainmentwereld komen, en spreekt mensen daarmee op nieuwe manieren aan. En het komt met de nadruk op zingevingsvragen ook in de buurt van andere zingevingspraktijken, zoals religies, waarbij zingeving een grote rol spelen.
Nieuwsgierig geworden? Bezoek Museum Naturalis (en, aanrader, koop een apart kaartje voor de Rexperience, die niet onderdoet voor een attractie in Disneyland) Je kan overigens ook zelf ervaren hoe de videoinstallatie aan het einde van de tentoonstelling over de dood voelt, door naar onderstaande 360 graden registratie van de installatie te kijken.
Dutch 
English