De meeste mensen kennen Madurodam als een plek waar je naar toe gaat om kleine huisjes te zien. Of het nu met een schoolreisje, als kind met je ouders of grootouders is. de meeste Nederlanders zijn weleens naar Madurodam geweest. Wat minder mensen weten is dat Madurodam niet alleen een miniatuurpark is, maar ook een oorlogsmonument en een plek die als doel heeft om mensen bij te brengen ‘waar Nederland groot in is’. In deze blogpost willen we daarom uiteenzetten dat Madurodam niet alleen een plek van vertier is, maar ook een plek waar identiteitswerk gedaan wordt, waar verschillende mediavormen gebruikt worden om emoties en betekenisgeving te vormen, en waar dus interessant onderzoek te doen is.
‘Misschien wel het vrolijkste oorlogsmonument ter wereld’
Madurodam is in 1952 opgericht ter nagedachtenis aan George Maduro (1916-1945). Het miniatuurpark Madurodam, geïnspireerd door het eerdere Bekonscot, moest een passend eerbetoon zijn aan de opoffering van Maduro. Tot op de dag vandaag organiseert Madurodam een ‘kinderdodenherdenking’ waarbij kinderen aangespoord worden om de oorlog te herdenken en de lessen die uit de Tweede Wereldoorlog te leren vallen toe te passen op het heden. Vandaar de slogan die door Madurodam gehanteerd wordt: ‘misschien wel het vrolijkste oorlogsmonument ter wereld.’
‘Alles waar een klein land groot in is’
Madurodam gaat over Nederland, en levert een overzicht van hoogtepunten van Nederlandse architectuur, erfgoed en geschiedenis. De miniaturen van iconische gebouwen als Schiphol, van het Paleis op de Dam in Amsterdam, van het station van Groningen, of van de Zeelandbrug vormen een collage van hoogtepunten van Nederland. Samen geven ze een beeld, zoals de slogan van Madurodam aangeeft, van ‘Alles waar een klein land groot in is’. Madurodam heeft als doel om trots op en reflecties over de nationale gemeenschap op te wekken.
In Madurodam zie je dit ook terugkomen bij de nieuwere attracties. Zo staan er in Madurodam meerdere multimediale attracties. Een terugkerende factor is erfgoed en identiteit. Zo kan je in een KLM vliegtuig vliegen door de geschiedenis van Nederland, kan je schilderijen van Hollandse Meesters beleven en kan je virtueel afreizen naar Nieuw Amsterdam, vlak voor het New York werd. De nadruk ligt in al deze attracties op ‘feelgood geschiedenis’, dat wil zeggen: er is telkens sprake een optimistische, trotse vertelling van de Nederlandse geschiedenis. Keerzijden van Nederland komen niet naar voren (zo is de Verenigde Oost-Indische Compagnie in Madurodam vooral een illustratie van Nederlandse handelsgeest, en zijn kritische kanttekeningen afwezig). Ook kan je in de attractie ‘Hof van Nederland’ in een multimediale representatie aanwezig zijn bij de geboorte van Nederland: de eerste vergadering van de Staten Generaal in 1572.
In Hof van Nederland worden verschillende special effects en projecties gebruikt. Zo vliegen er kogels door de ruimte, zien we een kaart van de Nederlanden en de heen en weer golvende strijd tegen Spanje oplichten en worden via hologrammen historische personages opgevoerd. Ondertussen vertelt een voice-over een vlammend betoog waarin Willem van Oranje als held wordt opgevoerd en de strijd tegen Spanje tijdens de Tachtigjarige Oorlog als een strijd van helden voor de vrijheid. In de attractie wordt vol trots verteld dat Nederland als gevolg het eerste land werd waar je vrij bent ‘om te denken, te geloven, te zijn wie je bent.’ De multimediale installatie trekt alles uit de kast om gevoelens van trots op te wekken. Op de registratie hieronder kan je zelf meekijken met deze attractie.
Grote issues in miniatuur
Kortom, Madurodam is een plek waar naast vermaak, ook flink wat identiteitswerk gedaan wordt. Er wordt veel geinvesteerd in het combineren van plezier met verdieping. Het is een plek waar grote zaken zoals nationale identiteit, vrijheid en trots overzichtelijk en invoelbaar gemaakt worden. Dit zien we ook terug in de conflicten die er ontstaan bij Madurodam. Want, alhoewel Madurodam een optimische afbeelding van Nederland presenteert, kan het flink knetteren wanneer het gaat om polarizerende onderwerpen. Bijvoorbeeld, toen er aangekondigd werd dat Madurodam een miniatuur-boorplatform gesponsord door Shell zou gaan plaatsen ontstond er protest van milieubewegingen. Rondom debatten over gaswinning en daardoor veroorzaakte aardbevingen in Groningen verschenen miniatuur spandoeken voor het miniatuur station van Groningen in Madurodam. En er is ook heel wat te doen geweest over of er een moskee in Madurodam moet staan (of waarom niet).
Madurodam is al met al een plek waar veel dimensies samenkomen. Het is een plek waar kinderen en volwassenen plezier hebben, maar het is ook een plek waar scholen en ouders hun kinderen mee naar toe nemen omdat het ook een leerzame ervaring is. Bezoekers leren zo spelenderwijs hoogtepunten van Nederland kennen, en ervaren ‘alles waar een klein land groot in is.’ Dat maakt Madurodam tot een interessante plek voor onderzoek: er wordt geprobeerd gevoelens van trots op te wekken, maar het is ook een plek waar wat typisch Nederlands en waarom we daar trots op moeten zijn, telkens opnieuw onderhandeld en vormgegeven wordt.
Madurodam was bovendien inspiratiebron voor miniatuurparken over de hele wereld. Splendid China, Miniatürk in Istanbul en Mini-Israël zijn allemaal voorbeelden van miniatuurparken die, naar het voorbeeld van Madurodam, proberen bezoekers trots op en interesse in nationale cultuur bij te brengen. Al deze parken spelen een rol in debatten over wat en wie bij de nationale gemeenschap hoort en wat niet. Het maakt miniatuurparken tot interessante objecten voor onderzoek. Een eerste artikel over Miniatürk en Madurodam verschijnt binnenkort. Stay tuned!
Dutch 
English